नेपालका पर्यावरणीय क्षेत्रहरु

अभ्यास

1.  नेपालको भौगोलिक प्रदेश अनुसारका बिशेषताहरु तलको तालिकामा भर्नुहोस् l

उत्तर:– तालिका

2.  ‘नेपालको भौगोलिक अवस्थाको उपयोग गर्न सके नेपाल विश्वकै सम्पन्न देश बन्न सक्छ ।‘ यस भनाइलाई उदाहरण दिएर पुष्टि गर्नुहोस् ।

उत्तर:– नेपालमा विकासको सम्भावना बढी छ । हाम्रो देशमा रहेको विभिन्न भौगोलिक अवस्थाको सदुपयोग गर्न योजना चाहिएको छ ।

हिमाली प्रदेशमा पर्वतारोहण, पदयात्रा आदि पर्यटनको सम्भावना छ । विदेशीहरु हिमाली दृश्य अवलोकन गर्न चाहन्छन त्यसलाई प्रोत्साहित गर्नुपर्छ । हिमाली क्षेत्रमा जडीबुटी खेती व्यवसायिक रुपमा विकास गर्न सकिन्छ । यार्सागुम्बा जस्ता अन्य महङ्गा जडीबुटीको खेती विस्तार गर्न सकिन्छ । लेकाली घाँस पाइने ठाउँमा चौरी, भेडा तथा च्याङ्ग्रा पाल्न सकिन्न । कतै कतै अलपाका पल्न थालिएको पनि समाचार सुनिन्छ । चौरीको दूधबाट चीज र छुर्पी बनाई निर्यात गर्न सकिन्छ । ठण्डा प्रदेश भएकाले यहाँ स्याउ, केशर, अङ्गर आदिको फलफूल खेती गर्न सकिन्छ । हिमाली छाँगो र नदीबाट प्रसस्त जलविद्युत उत्पादन गर्न सकिन्छ । जलविद्युत् छिमेकी देशहरूमा निर्यात गरी हामी प्रशस्त आयथार्जन गर्न सक्छौं ।

पर्वतीय क्षेत्रमा चिया, अलैंची, भटमास, कफी, किवी आदि खेतीको विकास गर्न सकिन्छ । रमणीय प्राकृतिक दृश्य अवलोकनका लागि पदयात्रा कार्यक्रम सञ्चालन गर्न सकिन्छ । कतिपय ठाउँबाट सूर्योदयको दृश्य हेर्नका लागि भ्यूटावर बनाई पर्यटक आकर्षित गर्न सकिन्छ । र्याफ्टिङ, प्याराग्लाइडिङ, बन्जी जम्प, क्यानोईग जस्ता साहसिक पर्यटनको सम्भावना पनि प्रशस्त छ । विभिन्न स्थानमा रहेका धार्मिक स्थान अवलोकनका लागि धार्मिक पर्यटन विकास गर्न सकिन्छ । पहाडी भूभागमा गाई वस्तु र बाख्रा पालन पनि आयस्रोत बन्न सक्छ । यहाँ उम्रने लोक्ताबाट कागज तयार गरिदैछ र यसलाई अझ विकास गर्न सकिन्छ । कतिपय औषधिजन्य तथा मसलाजन्य रुख विरुवाहरूको खेती विकास गर्न सकिन्छ ।

तराई क्षेत्र समथर छ । यहा नदीले ओछ्याएको मलिलो माटो पाइन्छ । यहाँ प्रशस्त खेतीपाती हुन्छ । यहाँ खाद्यान्न र नगदेबालीको खेती हुन्छ । कृषि विकासका लागि योजनाहरू कार्यान्वयन गरिएमा तराईमा प्रशस्त खाद्यान्न उत्पादन गरी देशलाई खाद्यान्नमा आत्मनिर्भर बनाउन सकिन्छ । यसबाट खाद्यान्न आयातबाट हुने नोक्सानी जोगाउन सकिन्छ । तराईमा बगेका नदीनालाका पानीलाई सिंचाइमा प्रयोग गरी खेती विकास गर्न सकिन्छ । नदी तथा पोखरीमा माछा पालन विकास गर्न सकिन्छ । तराई क्षेत्रमा कुखुरा पालन, गाईवस्तु पालन, बाख्रापालन आदि पनि विकास गर्न सकिन्छ । तराईमा बाक्लो जनसङ्ख्या भएकाले उत्पादित वस्तुको खपत सजिलै हुन सक्छ । उखु, जुट, चिया जस्ता नगदे बालीको उत्पादनमा वृद्धि गरी चिनी मिल, जुट मिल र चिया उद्योग बढाई रोजगारी सृजना गर्न सकिन्छ । तराई र भित्री मधेशमा रहेका वनहरूलाई उपयोग गरी राष्ट्रिय उधान स्थापित गरी स्वदेशी तथा विदेशी पर्यटकहरू आकर्षित गर्न सकिन्छ । उद्योगलाई व्यवस्थित गरी गुणस्तरमा सुधार गर्दै लगेमा हामी उत्पादित सामानहरू निर्यात गर्न पनि सक्छौं । तराईमा रहेका जानकी मन्दिर, गढीमाइ, छिन्नमस्ता जस्ता धार्मिक स्थलहरूमा धार्मिक पर्यटक विकास गर्न सकिन्छ ।

परियोजना कार्य

1.  आफू बसेको भौगोलिक क्षेत्रका विशेषताहरू उल्लेख गर्दै एक लेख तयार पार्नुहोस्‌ ।

उत्तर:- म तराई प्रदेशमा बस्छु । म बसेको ठाउँको केही भौगौलिक विशेषताहरू निम्नलिखित छन्:

i)  म बसेको ठाउँ समथर छ । यहाँ हिडडुल गर्न सजिलो छ ।

ii)  समथर क्षेत्र भएको र मलिलो माटो भएकोले यहाँ प्रशस्त खाद्यान्न उत्पादन हुन्छ । यहाँ धान, मकै, कोदो, गहुँ र थरिथरिका दालहरूको उत्पादन गरिन्छ।

iii)  यहाँ गर्मीमा बढी गर्मी हुन्छ र प्रशस्त पानी पर्छ । वर्षायाममा बाढीको सम्भावना भइरहन्छ ।

iv)  जाडोमा बढी जाडो तं हुँदैन तर हुस्सु लाग्छ र कहिलेकाहिँ शीतलहरले दु:ख दिन्छ ।

v)  भूमिगत सजिलै उपलब्ध हुने हुँदा यहाँ खानेपानीको अभाव हुँदैन ।

थप प्रश्नहरु

1.   हिमाल, पहाड र तराईबिचको अन्तरसम्बन्ध छोटकरीमा प्रष्ट पार्नुहोस्‌ ।

उत्तर:- हिमाल, पहाड र तराईको भौगोलिक बनोट फरक परे पनि यी तिनै प्रदेशको एकअर्कासँग घनिष्ठ सम्बन्ध रहेको छ । जस्तै :

i)  हिमाली क्षेत्र अग्लो क्षेत्र हो । दक्षिणबाट वहने बाफिलो वायुलाई छेलेर देशैभर वर्षा गराउन सघाएको छ ।

ii)  उत्तरबाट वहने चिसो वायुलाई छेलेर हिमालले बढी जाडो हुनबाट जोगाएको छ ।

iii)  हिमाली प्रदेशमा पाइएका जडीबुटीहरूले देशैभरका मानिसहरूका लागि औषधि बनाउन प्रयोग हुन्छ ।

iv)  हिमाली नदीबाट उत्पादित जलविद्युत देशैभर प्रयोग भएको छ ।

v)  हिमालबाट बगेका नदीहरूको पानी तराईमा सिँचाइका लागि प्रयोग भएको छ।

vi)  हिमाली प्रदेशमा फलेका स्याउको स्वाद पहाडी प्रदेश र तराई प्रदेशका मानिसहरूले, चाख्न पाएका छन्‌ ।

vii)  पहाडी प्रदेशमा फलेका चिया, सुन्तला र अनार आदि तराईमा उपभोग गरिन्छ ।

viii)  पहाडी प्रदेशमा फलेका तरकारीहरू तराईमा बिक्री हुन्छ ।

ix)  तराईमा फलेका खाद्यान्न पहाड र हिमाली भागमा आपूर्ति हुन्छ ।

x)  तराईमा फलेको आँप पहाड र हिमालमा जान्छ ।

xi)  तराईमा उत्पादित सरसामान पहाड र हिमाली भागसम्म जान्छ ।

xii)  गर्मीमा तराईका मानिसहरू गर्मी छल्न र मनोरञ्जन गर्न पहाडी क्षेत्र जान्छन्‌ । पहाडी क्षेत्रका

xiii)  मानिसहरू जाडो छल्न र उच्च शिक्षाका लागि तराईतिर भर्छन्‌ ।

यसरी आन्तरिक पर्यटनको विकास हुन्छ, व्यापारको विकास हुन्छ जसबाट राष्ट्रिय एकता बलियो हुन्छ। .